Scan-151028-0005

ქართველი ასტრონომები

რამზე (რაისა) ბართაია

დაიბადა მარტვილის რაიონის სოფ. ლეხაინდრაოში 1921წლის 25 ოქტომბერს.

1940  წელს დაამთავრა თბილისის პირველი საშუალო სკოლა და ჩაირიცხა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტზე.

1946 წელს უნივერსიტეტის დაამთავრების თანავე მუშაობა დაიწყო ჯერ უნივერსიტეტის ასტრონომიის კათედრაზე და მალევე აბასთუმნის ასტროფიზიკურ ობსერვატორიაში.

1948 წელს ჩაირიცხა აბასთუმნის 1951 წლის დეკემბერში მოსკოვის ლომონოსოვის სახ. უნივერსიტეტის შტერმბერგის ასტრონომიულ ინსტიტუტში დაიცვა საკანდიდატო დისერთაცია ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა კანდიდატის ხარისხის მოსაპოვებლად თემაზე: „სპექტრული აბსოლუტური სიდიდეების განსაზღვრა სუსტი В5-А7  ტიპის ვარსკვლავებისათვის,“  ხოლო, 1980 წ-ს დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია ბიურაკანის ასტროფიზიკურ ობსერვატორიაში თემაზე: „ვარსკვლავთა მასობრივი ორგანზომილებიანი სპექტრული კლასიფიკაცია კაპტეინის არეებში და მისი მონაცემების გამოყენება ვარსკვლავთ ასტრონომიული ამოცანების გადაჭრისთვის“.

Scan-151028-0004

1980-89 წლებში იყო „გალაქტიკის აგებულებისა და ევოლუცია“ განყოფილების ხელმძღვანელი.

1989-2003  წლებში აბასთუმნის ასტროფიკური ობსერვატორიის მთავარი მეცნიერ თანამშრომლის თანამდებობა.

2003 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე (2015 წ.) იყო ობსერვატორიის მთავარი მეცნიერ-კონსულტანტია.

1948 წელს 9 აპრილს აღმოაჩინა ახალი ვარსკვლავი გველის თანავარსკვლავედში (Nova Serpentis 1948).

რამზე ბართაიამ ევგენი ხარაძესთან ერთად, საფუძველი დაუდო ყოფილ საბჭოთა კავშირში ვარსკვლავთ სპექტრულ კლასიფიკაციას შედარებით მცირე დისპერსიის სპექტრებით, რამაც შემდგომში მნიშვნელოვანი სამეცნიერო მიმართულების სახით ჰპოვა გაგრძელება. მის მიერ 100 000-ზე მეტი ვარსკვლავის კლასიფიკაციაა შესრულებული. აღმოჩენილია რამოდენიმე ასეული პეკულარული ვარსკვლავი.

რ.ბართაია 68 სამეცნიერო შრომის ავტორია. მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანია მის მიერ შემუშავებული სპექტრული კრიტერიუმები აბასთუმნის 70-სმ მენისკური ტელესკოპის სპექტრებისათვის და ოთხი სპექტრული კატალოგი კაპტეინის 115 არის ვარსკვლავებისათვის, რომლებიც სტრასბურგის ასტრონომიულ მონაცემთა ცენტრის ბაზაშია განთავსებული. ის არის საუნივერსიტეტო სახელმძღვანელოს ასტრონომიული სპეციალობის სტუდენტებისათვის სახელმძღვანელოს „ვარსკვლავთ სპექტრული კლასიფიკაცია“ ავტორი, რომელიც ასევე საინტერესოა ფიზიკოსებისა და ასტრონომიულ ობსერვატორიაში დამზერით და ექსპერიმენტულ ასტრონონიაში მომუშავე მეცნიერებისთვის.

რამზე ბართაიამ შექმნა ვარსკვლავთა სპექტრული კლასიფიკაციის სამეცნიერო მიმართულება, სკოლა. მისი ხელმძღვანელობით სპექტრულ კლასიფიკაციაში  სპეციალურ პრაქტიკას გადიოდნენ თბილისის უნივერსიტეტის, მოსკოვის ლომონოსოვის სახელობის, ლენინგრადის, ოდესის უნივერსიტეტების სტუდენტები. მის მიერ აღიზარდა არაერთი მოწაფე თუ ასპირანტი, როგორც ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებიდან, ასევე მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში. მისი აღზრდილები მისივე დამუშავებული მიმართულებით მუშაობენ გერმანიაში, ბულგარეთში, უნგრეთსი, ოდესაში, უკრაინაში, რუსეთში.

მისი ხელმძღვანელობით სამეცნიერო დისერტაცია დაიცვეს:

  1. მერი შიუკაშვილი – აბასთუმნის ასტროფიზიკური ობსერვატორიის ასპირანტი – 1966 წ.
  2. რიხარდ ვესტი – დანიის ქ.კოპენჰაგენის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული – 1968 წ. აკადემიკოს ე.ხარაძესთან ერთდ.
  3. ელენე ჟელვანოვა – გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა – 1970 წ.
  4. მიხეილ კაზანასმასი – ოდესის სახ. უნივერსიტეტი ასტრონომიული ობსერვატორია – 1973 წ.
  5. ნიკოლოზ მისკინი – ოდესის სახ. უნივერსიტეტი ასტრონომიული ობსერვატორია – 1974 წ.
  6. ცვეტანა რადოსლავოვა – ბულგარეთის მეცნიერებათა აკადემია -1978 წ.
  7. ელენე ზაიცევა – ქ.ჩერეპოვეცის (უკრაინა) პედაგოგიური ინსტიტუტის ასპირენტი -1979 წ.
  8. თეიმურაზ შველიძე – აბასთუმნის ასტროფიზიკური ობსერვატორიის ასპირანტი – 1999 წ.

1988 წელს მიენიჭა საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოაღვაწის საპატიო წოდება.

1955 წლიდან არის საერთაშორისო ასტრონომიული კავშირის (IAU) №39 (ვარსკვლავთა სპექტრები) და №45 (ვარსკვლავთა სპექტრული კლასიფიკაცია)  კომისიების წევრი, ხოლო 1976 -1982 წლებში №45 ორგკომიტეტის წევრი.

ხელმძღვანელობდა საკავშირო მეცნიერებათა აკადემიის ასტრონომიული საბჭოს სპექტრული კლასიფიკაციის კომისიას.

იყო სოციალისტური ქვეყნების პრობლემური კომისიის „ვარსკვლავთა ფიზიკა და ევოლუცია“ მუდმივი წევრი.

Scan-151028-0005

რაისა ბართაიას ნაშრომები:

 

  1. Р. Бартая – Откритие Новой звезды в созвездии змеи 9-го апреля 1948г – 1948, Астрон.ц..  72, 2 ст.
  2. Р. Бартая – Nova Serpentis 1948 – 1948, Астрон.ц.. 73, 2 ст.
  3. Р. Бартая – Наблюдения Новой звезды в созвездии змеи – 1948, Астрон.ц.. 78, 2 ст.
  4. Р. Бартая – Nova Serpentis 1948 –  1949, Астрон.ц..  85, 2 ст..
  5. Р. Бартая, Н. Каландадзе, – Определение спектральных параллаксов звезд до десятой зв.величины, – 1950, Астрон.ц.. 101-102, 2 ст.
  6. Р. Бартая, – Nova Serpentis 1948 –  1950, Астрон.ц.. 107, 2 ст.
  7. Р. Бартая, – Nova Serpentis 1948 –  1951, Астрон.ц.. 119, 2 ст.
  8.  Р. Бартая, – Наблюдения новых на Абастуманской астрофиз. обс. – 1952, Астрон.ц.. 130, 2 ст.
  9. Р. Бартая, – Определение спектральных абсолютных величин слабых звезд типов В5-А7 – 1953, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,  15, 76 ст.
  10. Р. Вартая, – Исследование Новой звезды в созвездии змеи (N Ser 1948) открытой в Абастумани – 1953, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,   15, 20 ст.
  11. Р. Вартая, Н. Каландадзе – О спектральных определениях абсолютных величин слабых звезд в Абастуманской астрофиз. обс., – 1954Изв. АН СССР, , т.18, № 2, 2 ст.
  12. Р. Бартая, – Спектральные абсолютные величины 137 звезд спектральных типов В8 и В9 расположенных в высоких галактических широтах – 1955, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс., 18, 14 ст.
  13. Р. Бартая – Каталог спектральных абсолютных величин 824 звезд В и А в 44-х Площадках каптейна расположенных вдоль галактического пояса  –1958, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,  22, 18 ст.
  14. Е. Харадзе, Р. Бартая – Об исследовании спектральных характеристик звезд в области диффузных эмиссионных туманностей и звездных скоплении – 1958, Сообщ,АН Груз.ССР, т.21, № 1, 7 ст.
  15. Е. Харадзе, Р. Бартая – Спектральная классификация звезд в нескольких участках созвездий Стрельца, Лебедя и Цефея и вокруг скоплений Tr 1 и NGC 6913 – 1958, Астрон.ц..   192, 2 ст.
  16. Е. Харадзе, Р. Бартая – О среднем расстоянии между соседними звездами в цепочках состоящих из ярких звезд – 1958, Астрон.ц..   194, 2 ст.
  17. Р. Вартая, А.Мирзоян – Спектральные наблюдения  AG Doca – 1960, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,    25, 5 ст.
  18. Е. Харадзе, Р. Бартая – О двумерной спектральной классификации звезд с применением предобъективной призмы – 1960, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,    25, 15 ст.
  19. Р. Бартая, Е. Харадзе,– Результаты спектрального исследования звезд в трех участках Млечного Пути – 1960, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,    25, 9 ст.
  20. Е. Харадзе, Р. Бартая – Спектры звезд вокруг NGC 6604, NGC 6913 и Tr 1  – 1961, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,    26, 14 ст.
  21. Р. Вартая – Об изьиточном коротковольновом излучении в спектре FU Ori – 1962, Астрон.ж., .69, № 1, 2 ст.
  22. Р. Бартая, Е. Харадзе,– Спектры звезд в четырех участках диффузных эмиссионных туманностей – 1962, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,  № 28,42 ст.
  23. Е. Харадзе, Р. Бартая –Спектрофотометрические исследование RW возничего –  1964,   Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,  30,18 ст.
  24. Е. Харадзе, Р. Бартая – К исследованию спектра RW возничего –  1965, Астрофизика, 1, вып.4, 11 ст.
  25. Р. Бартая –Двухмерная классификация звезд по спектрам получаемых с помощью предобъективной призмы –  1965, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,   33, 6 ст.
  26. Р. Бартая, Е. Харадзе,– Звезды О-В8 в области ассоцияций Cfs III, Cas IV и Cas VII  –  1966, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,    35, 4 ст.
  27. Р. Бартая, Е. Харадзе,– Cпектры и светимости звезд в области О-ассоциации Vnl I –  1966, Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,  35, 14 ст.
  28. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – Some Problems of Objective Prism Spectra Classification – 1966, Proceedings of IAU Symposium, 24, 5 p.
  29. Р. Бартая – Спектрофотометрическое исследование звезды SS лебедя – 1966, Астрофизика, 2, вып. 4, 16ст.
  30. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – On the Spectrophotometry of RW Aur – Transaction of IAU XIII B, 1966, 2p.
  31. Р. Бартая, Е. Харадзе,– Каталог спектральных классов и светимостей звезд в О-ассоциации  Cass III,   Cass IV, Cass VIII  – 1969,    Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,   38, 17 ст.
  32. Р. Бартая, Е. Харадзе,– Cпектральные классы и светимости звезд в О-ассоциации Cam I –  1969,   Бюлл. Абастум. астрофиз.обс.,   38, 6 ст.
  33.  Б.А.Воронцов-Велиаминов, Е. Харадзе, Р. Бартая, Е.Б. Костякова и др. – Абсолютные интенсивности эмиссионных линий слабых планетарных туманностей видимых в направлении галактического центра – 1970, Астрон.ц.,   564, 2 ст.
  34. Р. Бартая, Е. Харадзе,– 97 новых пекулярных звезд – 1970, Астрон.ц.,  583, 5 ст.
  35. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – A Spectrophotometric Survey of SS Cygni and RW Aurigae – 1971, Vistas in Astronomi, 13, 7 p.
  36. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – The Peculiar Stars and Spectral Classification – 1973, Proceeding of IAU Symposium, 50, 4p.
  37. Р. Бартая – 35 новых пекулярных звезд – 1974, Астрон.ц.,   845, 2 ст.
  38. A.Blaauw, C.R. Tolbert, R.M. West, R.A.Bartaya – Spece Distribution and Kinematics of Intermediate Population II Stars: Part 1. – 1976, Astron.Astrophys.Suppl. Ser. 23, No.3, 17 p.
  39. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – Some Results of Two-dimensional MK Classification of Stars – 1976, Proceeding III EAM, 6 p.
  40. Р. Бартая, М.Шиукашвили – О новой Дельфина,1967 – 1977,    Бюлл. Абастум. астрофиз. обс.,   48, 10 ст.
  41. Р. Бартая,  Е. Харадзе,–  О функции светимости звезд  –  1977, Астрофизика,  13,  8 ст.
  42. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – On Space Distribution of Ap, Am Stars – 1977, Astromon.Nachr. 298, No.2, 5 p.
  43. Е. Харадзе,  Б.А. Воронцов-Веляминов, Р. Бартая, и др. – Новые данные об абсолютных интенсивностях эмиссионных линий 15 планетарных туманностей видимых в направлении центра Галактики –1977, Астрон.ц.   947,2 ст.
  44. Р. Бартая – Звездноастрономические результаты массовой классификации звезд –  1977, Труды школы молодых астрономов, москва, 4 ст.
  45. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – Some Results of Classification of Stars in Kaptein Areas Applied to Galactic Structure in NGP – 1977, Highlights of Astronomy 16th Gen.Assem. IAU, 4, 2 p.
  46. R.A.Bartaya, R.M. West – A Preliminary Investigation of a Distant Globular Cluster in Eridanus (GC 1 0422-213) –   ESO Scientific Preprint Astron. Astrophys.Suppl. 1979, 41, 23 p.
  47. Р. Бартая –  Массовая двумерная спектральная классификация звезд в Площадках Каптейна и применение ее данных к решению звездноястрономических задач –  1979,    Бюлл. Абастум. астрофиз. обс.,   50,  237 ст.
  48. Р. Бартая –Каталог спектральных классов и классов светимости 10396 звезд в Площадках Каптейна №№ 2-43  –  1979,    Бюлл. Абастум. астрофиз. обс.,   51,  315 ст.
  49. R.A.Bartaya, –  Cataalogue of Spectral and Luminosity classes of 10396 Stars in Kapteyn Areas Nos, 2-43 – 1983, Bull. Inform.CDS, 24, 2 p.
  50. Е. Харадзе, У.Д.Павловская, Р. Бартая, и др.,  – Некоторые результаты статистической обработки данных Абастуманского каталога спектральных классов и светимостей звезд – 1985,    Бюлл. Абастум. астрофиз. обс.,    59,  91-102 ст.
  51. Е. Харадзе, Р. Бартая  – Источник астрофизической информации – спектральная классификация звезд – 1986,Межд. ежегодник «Наука и человечество», 20 ст.
  52. Е. Харадзе, Р. Бартая  – О чем еще расскажут звездные спектры! – 1986, Межд. ежегодник «Будущее науки», 10 ст.
  53. Е. Харадзе, Р. Бартая  – МК-процесс и звездная классификация – 1986,Астрофизика, 24,вып.2, 6 ст.
  54. Е. Харадзе, Р. Бартая , О.Б.Длужневская, и др., –  Определение пространственных характеристик различных груп звезд диаграммы Гершпрунга-Ресселя – 1978, Астрон.Ж., 64, вып.4, 12 ст.
  55. Р. Бартая  – Выявленные в Абастумани 86 пекулярные звезды – 1987, Астрон.ц., 4 ст.
  56. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – A New Word on Spectral Classification of Stars – 1987, Astrophys. and Space Science, 137, 6 p.
  57. Kharadze, E. K.; Bartaia, R. A.; Vereshchagin, S. V.; Dluzhnevskaia, O. B.; Pavlovskaia, E. D.- The determination of the spatial characteristics of different stellar groups in the Hertzsprung-Russell diagram, – Astronomicheskii Zhurnal, vol. 64, July-Aug., p. 696-707.(In Russian)1987.
  58. Kharadze, E. K.; Bartaia, R. A.; Vereshchagin, S. V.; Dluzhnevskaia, O. B.; Pavlovskaia, E. D. – The determination of the spatial characteristics of different stellar groups in the Hertzsprung-Russell diagram – SOVIET ASTR.(TR: A. ZHURN.) V.31, NO. 4/JUL, P.364, 1987.
  59. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya, O.Dluzhnevskaya et al. –1989, Astophys. and Space Sci. 151, 319.
  60. R.A.Bartaya, E.K.Kharadze – The Catalogue of Spectral and luminosity classes of 6042 stars in Kapteyn Arears Nos. 44-67 – 1992, Abastum.Astrophys. obs.Bull. 72, 3-271.
  61. E.K.Kharadze, R.A.Bartaya – Spectral Classification of 1236 Stars of McCormick Proper Motion fields (Spectral Types and Luminosity Classes) – 1992, Abastum.Astrophys. obs.Bull. 72, 271-294.
  62. R.A. Bartaya, K.B. Chargeishvili, E.L. Chentsov, Z.U. Shxagosheva, – Hypergiant 6 CAS and Association CAS OB5 – 1994, Bull. Spec. Astrophys. obs. 38, 103-118.
  63. r. barTaia, q, CargeiSvili, – varskvlavTa speqtruli klasifikacia da galaqtikis agebuleba, – 1995, abasTum. astrofiz. obs. biuleteni, 74, 33.
  64. e. xaraZe, r. barTaia, q, CargeiSvili, – varskvlavTa speqtruli klasifikacia, – 1999, Tbilisis universitetis gamomcemloba, Tbilisi, 258 gv.
  65. K.B. Chargeishvili, R.A. Bartaya, E.K. Kharadze, The Catalogue of Spectral end Luminosity class of 4925 Stars in Kapteyn Areas Nos.68-91.- 2000.Abastum.Astrophys. obs.Bull. 75, 93-179.
  66. E.K. Kharadze, R.A. Bartaya, K.B. Chargeishvili, The Catalogue of Spectral end Luminosity class of 3879 Stars in Kapteyn Areas Nos.92-115.- 2003, Abastum.Astrophys. obs.Bull. 76, 3-93.

 

სტრასბურგის ასტრონომიულ მონაცემთა ცენტრის ( SDC – Strasburg astronomical Data Center) ბაზაში განთავსებულ კატალოგთა სია:

III/112 : Spectral Classes in Kapteyn areas 2-43 (Bartaya, 1983)

III/270 : Spectral Classes in Kapteyn areas 44-67 (Bartaya+, 1992)

III/271 : Spectral Classes in Kapteyn areas 68-91 (Chargeishvili+, 2000)

III/275 : Spectral Classes in Kapteyn areas 92-115 (Kharadze+, 2003)

 

 

 

 

Related Posts

Back to Top

© observatory.iliauni.edu.ge 2021
საიტი დამზადებულია ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის საინფორმაციო ტენოლოგიების სამსახურის მიერ