აბასთუმნის ასტროფიზიკური ობსერვატორიის მეცნიერებმა რაგული ინასარიძემ, ბიძინა კაპანაძემ და თინათინ კახნიაშვილმა მიიღეს რუსთაველის ფონდის სამეცნიერო გრანტები:

რაგული ინასარიძე

სამეცნიერო პროექტი: დედამიწასთან მოახლოებადი ასტეროიდების შესწავლა ფოტომეტრული და   ასტრომეტრული მეთოდებით

პროექტის შიფრი: FR/379/6-300/14

Resume: მოცემული პროექტი ეხება დედამიწასთან მოახლოებადი ასტეროიდების (დმა)  – მზის სისტემის იმ მცირე უატმოსფერო სხეულების შესწავლას ოპტიკურ დიაპაზონში  ასტრომეტრული და ფოტომეტრული დაკვირვებების გზით, რომელთა ორბიტები უახლოვდება  დედამიწის ორბიტას და მოსალოდნელია მათი შემოჭრა ატმოსფეროში. ბოლო დროს კაცობრიობამ გაითავისა დედამიწასთან მოახლოებადი ასტეროიდების დედამიწაზე დაცემის საშიშროება, რომელიც წარმოადგენს ჩვენს პლანეტაზე წარსულისა თუ მომავლის კატასტროფების წყაროს. მეცნიერების წინაშე დგას ურთულესი ამოცანა იმის შესახებ, თუ როგორ ავაცილოთ დედამიწას მასზე ასტეროიდების მოსალოდნელი დაცემა, რათა გადავარჩინოთ სიცოცხლე დედამიწაზე და ამით შევინარჩუნოთ მსოფლიო ცივილიზაცია. ზემოთ დასმული ამოცანის გადაჭრა შესაძლებელია მხოლოდ მთელი კაცობრიობის ერთობლივი ძალისხმევით.  ასეთი თავდაცვის საფუძველს წარმოადგენს თანამედროვე ტექნოლოგიების ერთობლივი გამოყენება. აღნიშნული საკითხის მეცნიერულ დონეზე გადაწყვეტის ერთერთ მნიშვნელოვან საშუალებად განიხილება  დმა-ის ოპტიკურ დაპაზონში სისტემატიური დაკვირვებები. ოპტიკური დაკვირვება მოგვცემს საშუალებას  გამოვთვალოთ დმა-ის ორბიტის ელემენტები და წინასწარ დავადგინოთ  ასტეროიდების დედამიწასთან შეჯახების მომენტი, რომლის ცოდნა და დადგენაც თანამედროვე ასტრონომიის ერთერთი უპირველესი და უმთავრესი ამოცანაა. ყოველივე ამის შემდეგ კი საქმეში ჩაერთვებიან მსოფლიოს წამყვანი სახელმწიფოები, რომლებიც გამოიყენებენ თანამედროვე ტექნოლოგიურ მიღწევებს ასტეროიდების  გასანადგურებლად.

არსებული აღჭურვილობა და დანადგარები:

1. 70-სმ მენისკური ტელესკოპი (D=900მმ, F=2000მმ, W=f/2).
2. 40-სმ ფართოველიანი, ორკამერიანი ასტროგრაფი (D=400მმ, F=3000მმ, W=f/7).
3. ORI – 22 რეფლექტორი (D=200მმ, F=516მმ, W=f/4).
4. ა. მუხტკავშირიანი მიმღები (CCD) კამერა, ამერიკული წარმოების FIL ფირმის, IMG 6303 –E მარკის (3000x 2000) პიქსელი, 1 პიქსელი-9 მიკ., (ფასი 24 000$)
5. ბ.  მუხტკავშირიანი მიმღები  (CCD) კამერა, ამერიკული წარმოების FIL ფირმის, PL9000    მარკის (3000x 2000) პიქსელი, 1 პიქსელი-12 მიკ., (ფასი 17 000$)
6. გ.  მუხტკავშირიანი მიმღები  (CCD) კამერა, ამერიკული წარმოების FIL ფირმის, 4103- E    მარკის (4048x 4048) პიქსელი, 1 პიქსელი-24 მიკ., (ფასი 37 000$)

ბიძინა კაპანაძე

სამეცნიერო პროექტი:   ლაცერტიდების შესწავლა მაღალ ენერგიებზე

პროექტის შიფრი:  FR/377/6-290/14

Resume: მოცემული საგრანტო პროექტის ფარგლებში დაგეგმილია გამოსხივების მაღალენერგიული ნაკადისა და სპექტრული ცვალებადობის დეტალური კვლევა 10 ყველაზე ხშირად  დაკვირვებული ლაცეტიდისათვის სხავდასხვა კოსმოსური მისიის (Fermi, RXTE, Swift, XMM-Newton, Chandra,  BeppoSAX, ASKA) მიერ მიღებული დაკვირვებითი მასალის საფუძველზე სპექტრის 0.1–60 კევ რენტგენულ  და 200 მევ – 200 გევ გამა დიაპაზონებში. დაგეგმილი ამოცანების განხორციელების შედეგად მოხდება დიდი რაოდენობით ხანგრძლივი და ხანმოკლე ანთებების, ასევე მიკროცვალებადობების გამოვლენა, თითოეული მათგანის მახასიათებელ პარამეტრთა (ცვალებადობის დროითი მასშტაბი, გამოსხივების ნაკადის მინიმალური და მაქსიმალური მნისვნელობები, ფარდობითი ამპლიტუდა, ნაკადის გაორმაგების დროითი მასშტაბი) გამოთვლა და მათი სტატისტიკური თვისებების  (ცვალებადობის ხასიათი (პერიოდული/არარეგულარული), ცვალებადობის დროითი მასშტაბების, ამპლიტუდების და  ა.შ. განაწილება) შესწავლა. თითოეული დაკვირვების შემთხვევაში გამოვთვლით სხვადასხვა სპეტრული პარამეტრის (ფოტონთა ინდექსი, სიმრუდის პარამეტრი, სინქროტრონული პიკის მდებარეობა და სიმაღლე, სიხისტის ფარდობა) მნიშვნელობებს და შევისწავლით მათ სტატისტიკურ თვისებებს. დაგეგმილია ასევე ხანმოკლე ცვალებადობების განაწილების შესწავლა ხანგრძლივი ანთებების შესაბამისი ეპოქებისა და “სიმშვიდის” სტადიების მიმართ, . შემოწმდება ასევე სხვადასხვა სპეტრული პარამეტრების ურთიერთკორელაცია, რომელთა არსებობაც მოსალოდნელია სინაქროტრონული გამოსხივების სცენარისა და ნაწილაკთა სტოხასტური აჩქარების მოდელის მიხედვით. ხანგრძლივი/ხანმოკლე ანთების დროს ჩატარებული თითოეული დაკვირვების შემთხვევაში მოხდება ენერგიის სპექტრული განაწილების მოდელირება ჯეტში დარტყმითი ტალღების გავრცელების ან “გარსების” შეჯახების სცენარების მიხედვით, ჯეტის შესაბამისი ფიზიკური პარამეტრების (გამომსხივებელი ნაწილაკების რაოდენობა, მათი მინიმალური და მაქსიმალური ენერგიები, მაგნიტური ველის სიმძლავრე, გამომსხივებელი არის ზომები, დოპლერის მამრავლი) მნიშვნელობათა განსაზღვრა და ანთების მსვლელობისას გამომსხივებელ ნაწილაკთა რაოდენობის, ნაწილაკთა რაოდენობის, ასევე მასიმალურ/მინიმალურ  ენერგიათა ევოლუციის შესწავლა. შემოწმდება ასევე სხვადასხვა სპეტრული პარამეტრის ურთიერთკორელაციის შემოწმება. ხანგრძლივი/ხანმოკლე ანთების დროს ჩატარებული თითოეული დაკვირვების შემთხვევაში მოხდება ენერგიის სპექტრული განაწილების მოდელირება ჯეტში დარტყმითი ტალღების გავრცელების ან “გარსების” შეჯახების სცენარების მიხედვით, მოხდება ჯატის შესაბამისი ფიზიკური პარამეტრების (გამომსხივებელი ნაწილაკების რაოდენობა, მათი მინიმალური და მაქსიმალური ენერგიები, მაგნიტური ველის სიმძლავრე, გამომსხივებელი არის ზომები, დოპლერის მამრავლი) მნიშვნელობათა განსაზღვრა და ანთების მსვლელობისას გამომსხივებელ ნაწილაკთა რაოდენობის,  ნაწიკათა რაოდენობის, ასევე მასიმალურ/მინიმალურ  ენერგიათა ევოლუციის შესწავლა. მოხდება საკვლევ ობიექტთა რენტგენული/გამა სიკაშკაშეების ინტენსიური მონიტორინგი და  მზარდი აქტივობის შემთხვევაში მოხდება თანამგზავრ Swift-ზე TOO-ტიპის დაკვირვებებზე მოთხოვნების წარდგენა. შედეგად დამატებით მივიღებთ ათეულობით კარგად დაკვირვებულ რენტგენულ ანთებას ამ ობიექტთა დაკვირვებების ჩვეულებრივი გრაფიკის შემთხვევასთან შედარებით

თინათინ კახნიაშვილი

სამეცნიერო პროექტი: მაგნიტური ველები სამყაროში: წარმოშობა, ევოლუცია და დაკვირვებითი გამოვლინებები

პროექტის შიფრი: FR/264/6-350/14

Resume: დაკვირვებები აჩვენებენ რომ გალაქტიკური მაგნიტური ველების დიდმასშტაბოვანი კომპონენტი კოჰერენტულია მთლიანი გალაქტიკის მასშტაბებზე. ამ ტიპის მაგნიტური ველების წყაროს დადგენა თანამედროვე ასტროფიზიკის ერთ–ერთი ღია და აქტუალური საკითხია. დღეისათვის განიხილება ორი ვერსია: ასტროფიზიკური მოდელი, რომელშიც დაკვირვებული მაგნიტური ველები გენერირდება მცირე მასშტაბებზე და კოსმოლოგიური მოდელი, რომელშიც მაგნიტური ველები ჩნდებიან გალაქტიკების ჩამოყალიბებამდე ადრეულ სამყაროში.

პროექტის მიზანია კოსმოსური მაგნეტიზმის წარმოშობის შესწავლა. ამ მიზნის მისაღწევად განიხილება შემდეგი საკითხები: ა) როგორ და როდის წარმოიშვა კოსმოსური მაგნიტური ველები? ბ) როგორ ევოლუცირებს მაგნიტური ველი სამყაროს გაფართოებისას? გ) შეუძლია თუ არა კოსმოსური მაგნიტური ველების ამპლიტუდას და სხვა სტატისტიკურ მაჩვენებლებს ახსნას გალაქტიურ კლასტერებში დაკვირვებული ველების სიძლიერე და კორელაციური მასშტაბი; დ) შესაძლებელია თუ არა საწყისი მაგნიტური ველის დეტექტირება კოსმოლოგიური დაკვირვებებით, ისეთი როგორიცაა რელიქტური ფონის ანიზოტროპიების გაზომვა ან დიდმასშტაბოვან სტრუქტურაზე დაკვირვება; თუკი ეს უკანასკნელი შესაძლებელია მაშინ ე) რა დაკვირვებითი შეზღუდვები ედება კოსმოლოგიურ მაგნიტურ ველებს?

აღნიშნული ამოცანის შესარულებლად წარმოდგენილი პროექტი დაყოფილია შემდეგ ამოცანებად:

1. პლაზმური არამდგრადობების და ჩანასახური მაგნიტური ველების შედარებითი ანალიზი;
2. კოსმოსური მჰდ ტურბულენტობის დინამიკა გალაქტიკებსა და კლასტერებში;
3. მაგნიტური ველის ევოლუცია სამყაროს გაფართოებისას;
4. MHD ტურბულენტობის ანაბეჭდები დიდმასშტაბოვალ სტრუქტურებზე (კლასტერები, პირველი სხეულების წარმოშობა);
5. გრავიტაციული ტალღების გამოსხივება კოსმოსური მჰდ ტურბულენტობიდან;
6. მაგნიტური ველის დაკვირვებითი გამოვლინებები რელიქტური ფინის ანიზოტროპიებში;