სიახლე

27 დეკემბერს, 18:00 საათზე, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის G 106 დარბაზში ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებისა და საინჟინრო ფაკულტეტის პროფესორი თინათინ კახნიაშვილი გამართავს საჯარო ლექციას  თემაზე: „გრავიტაციულ ტალღებში „დანახული“ სამყარო“.

მომხსენებელი ისაუბრებს სამყაროს დაბადებაზე, განიხილავს ფილოსოფიურ საკითხებს – რა არის დრო და რა არის სივრცე, ასევე შეეხება მომავლის ტექნოლოგიებს.

თემის მოკლე აღწერა

კოსმოსის შესწავლა დედამიწის ცივილიზაციის განვითარების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საფეხურია: სამყაროს დაბადების, სტრუქტურისა და ევოლუციის კვლევა საუკუნეთა მანძილზე მიმდინარეობს. თუმცა კაცობრიობა 2015 წლამდე სამყაროს აკვირდებოდა მხოლოდ ელექტრომაგნიტური ტალღების მეშვეობით – დაწყებული რადიო და დამთავრებული გამა დიაპაზონით, ხილული და მიკროტალღოვანი თუ ინფრაწითელი და რენტგენული ტალღების ჩათვლით. 2015 წელს, აინშტაინის მიერ ზოგადი ფარდობითობის თეორიის ფორმულირების 100 წლისთავზე, სამყაროს შესწავლაში ახალი ეპოქა დაიწყო: მოხდა გრავიტაციული ტალღების (თავად სივრცე დროის რხევის) პირდაპირი დეტექტირება LIGO-VIRGO კოლაბორაციების მიერ. ეს ტალღები წარმოიქმნა რამდენიმე ათეული მზის მასის ორი შავი ხვრელის დაჯახების შედეგად. დღეისთვის უკვე რამდენიმე ასეთი შემთხვევა დაფიქსირდა. გრავიტაციული ტალღისთვის ადრეული სამყაროს ზე-ცხელი და ზე-მკვრივი პირველადი პლაზმა ისევე გამჭირვალეა, როგორც გაიშვიათებული დღევანდელი კოსმოსის გარემო. ამიტომაც თუკი ელექტრომაგნიტური ტალღებით ჩვენი „ხედვა“ შეზღუდულია ამ ელექტრომაგნიტური ტალღების მატერიასთან ურთიერთქმედების ე. წ. ბოლო გაბნევის ზედაპირით (last scattering surface), რასაც ადგილი ჰქონდა 380 ათასი წლის ასაკის სამყაროში (დღეისთვის სამყაროს ასაკი 14 მილიარდს წელს უახლოვდება), გრავიტაციული ტალღები მეცნიერებს საშუალებას მისცემს, დაინახონ არამცთუ ადრეული სამყარო, არამედ თავად სამყაროს დაბადებაც.

მომხსენებელი ისაუბრებს კოსმოსური მიკროტალღოვანი ფონის შესახებ (რომელიც 380 ათასი წლის ჩვილი სამყაროს რელიქტია) და კოსმოლოგიურ გრავიტაციულ ტალღებზე, რომლებიც ამ ფონზე თავიანთ ანაბეჭდს ტოვებენ. ასევე ისაუბრებს წამზე ნაკლები ჩვილი სამყაროს გრავიტაციულ ტალღებში ასახული სურათის აღგენაზე, ბოლოს იმაზეც, როგორ შეიძლება ამ პირველადი გრავიტაციული ტალღების დეტექტირება თანამგზავრული ლაზერული და ატომური ინტერფერომეტრების მეშვეობით. 

დრო: 27 დეკემბერი, 18:00 საათი

ადგილმდებარეობა: G106 აუდიტორია (გ. წერეთლის ქ. N1), ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

დასწრება თავისუფალია

21 დეკემბერს, 18:00 საათზე, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის E 207 აუდიტორიაში დათო ქურიძე წაიკითხავს საჯარო ლექციას თემაზე: „მაგნიტური ველის გაზომვა მზის კორონალურ მარყუჟებში“.

მზის ზედა ატმოსფეროში (კორონაში) მაგნიტური ველის მაღალი სიზუსტით გაზომვა თანამედროვე ასტროფიზიკის ერთ-ერთი ცენტრალური ამოცანაა. გასული წლის სექტემბერში შვედური მზის ტელესკოპით ილიაუნის მეცნიერებმა ანთებული მაგნიტური მარყუჟების უნიკალური დაკვირვებები ჩაატარეს. ამ დაკვირვებებმა კორონაში მაგნიტური ველის უპრეცედენტოდ მაღალი სიზუსტით გაზომვის საშუალება მოგვცა.

მომხსენებელი ისაუბრებს გაზომვის მეთოდებზე, მიღებულ შედეგებსა და იმ სპეციფიკურ ფაქტორებზე, რომლებმაც განაპირობეს დაკვირვებების უნიკალობა.

დრო: 21 დეკემბერი, 18:00 საათი

ადგილმდებარეობა: E 207 აუდიტორია (ქ. ჩოლოყაშვილის 3/5), ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

დასწრება თავისუფალია.

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორმა, პროფესორმა გიგა ზედანიამ ილიას მედლით დააჯილდოვა პროფესორი თეიმურაზ ზაქარაშვილი მნიშვნელოვანი სამეცნიერო პუბლიკაციისთვის გავლენიან გამოცემაში NATURE PHYSICS.

ჯილდო 2017 წელს აკადემიური საბჭოს გადაწყვეტილებით ილიას ორმაგ იუბილესთან დაკავშირებით დაწესდა და ყოველწლიურია. ილიას მედალი გადაეცემათ მეცნიერებს უნივერსიტეტის აკადემიური საქმიანობის განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისთვის.

13-20 დეკემბერს ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი დაინტერესებულ საზოგადოებას მიმდინარე სამეცნიერო-კვლევითი საქმიანობის ანგარიშს წარუდგენს.

სამეცნიერო-კვლევითი პროექტების პრეზენტაციების სერია 13 დეკემბერს, 18:00 საათზე, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის E207 აუდიტორიაში (ჩოლოყაშვილის გამზ. N3/5) გაიხსნება და 20 დეკემბრის ჩათვლით გაგრძელდება.

13 დეკემბერს, 18:00 საათზე, კვირეულს გახსნის და 2018 წლის სამეცნიერო-კვლევითი საქმიანობის შემაჯამებელ ანგარიშს წარადგენს ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორის მოადგილე, პროფესორი ნინო დობორჯგინიძე.

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორი, პროფესორი გიგა ზედანია „ილიას მედლით“ დააჯილდოვებს მეცნიერს მნიშვნელოვანი სამეცნიერო პუბლიკაციისთვის.

განრიგი იხილეთ ბმულზე

13 დეკემბერს, 19:30 საათზე, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის E 207 აუდიტორიაში ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის აბასთუმნის ასტროფიზიკური ობსერვატორიის პროფესორი თეიმურაზ ზაქარაშვილი წაიკითხავს ლექციას თემაზე: „მზის ატმოსფეროს გაცხელების პრობლემის გადაჭრის ახალი პერსპექტივები“.

მზე უდიდეს გავლენას ახდენს დედამიწის ატმოსფეროსა და ჩვენი ცივილიზაციის შემდგომ სამეცნიერო-ტექნიკურ განვითარებაზე. მზის ზედაპირის (ფოტოსფეროს) ტემპერატურა რამდენიმე ათასი გრადუსია, ხოლო ზედა ატმოსფეროში (გვირგვინში) რამდენიმე მილიონ გრადუსს აღწევს. ატმოსფერული პლაზმის გაცხელების მექანიზმი ჯერჯერობით უცნობია. მოხსენება შეეხება მზის ატმოსფეროს გაცხელების პრობლემის მიმოხილვას და მისი გადაჭრის უახლესი პერსპექტივების აღწერას.

პირველად საქართველოში 19-21 ოქტომბერს ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის აბასთუმნის ასტროფიზიკურ ობსერვატორიაში გაიმართება გლობალური 48-საათიანი ჰაკათონი  –  NASA International Space App Challenge.

ჰაკათონი საქართველოში ტარდება თბილისის სტარტაპბიუროს, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის და აერონავტიკისა და კოსმოსური სივრცის კვლევის ეროვნული სამმართველოს (NASA) ორგანიზებით.

NASA International Space App Challenge არის ყველაზე დიდი ჰაკათონი, რომელიც მთელ მსოფლიოში ერთსა და იმავე დროს იწყება და დედამიწასა და კოსმოსში არსებული გამოწვევებით დაინტერესებულ ადამიანებს აერთიანებს.

ჰაკათონის ფარგლებში შექმნილ საუკეთესო პროექტებს ორგანიზატორები წარადგენენ საერთაშორისო ჯილდოზე.

ჰაკათონში მონაწილეობის მიღება შეუძლია თემით დაინტერესებულ ნებისმიერ პირს  ­– მეცნიერს, დიზაინერს, გამომგონებელს, მშენებელს, კოდერს, ტექნოლოგს და სხვ.

ჰაკათონში მონაწილეობისთვის საჭიროა გაიაროთ ელექტრონული რეგისტრაცია არაუგვიანეს ამა წლის 16 ოქტომბრისა.

რეგისტრაციისთვის მიჰყევით ბმულს: https://2018.spaceappschallenge.org/locations/abastumani/

რეგისტრაციის დასრულების შემდგომ შევარჩევთ მონაწილეებს და მათ დავუკავშირდებით არაუგვიანეს ამა წლის 17 ოქტომბრისა.

დამატებითი ინფორმაციისთვის

sandro.kandelaki@iliauni.edu.ge

598 62 10 20

ინდოელ, პოლონელ, იტალიელ, ბრიტანელ და ამერიკელ კოლეგებთან ერთად ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის მეცნიერები “Nature Astronomy”-ში დაბეჭდილ სამეცნიერო ნაშრომში პირველად დააკვირდნენ ფსევდო-დარტყმითი ტალღების გავრცელებას მზის ატმოსფეროში რაც წარმოადგენს სამეცნიერო გარღვევას მზის გვირგვინის პლაზმის გაცხელების პრობლემის ძიებაში.

მზის ზედა ატმოსფეროს (გვირგვინის) ტემპერატურა რამდენიმე მილიონ გრადიუსს აღწევს რაც თითქმის 100-ჯერ უფრო მეტია ვიდრე ზედაპირის (ფოტოსფეროს) ტემპერატურა. ტემპერატურა ნახტომისებურად იზრდება რამხდენიმე ასეული კილომეტრის მქონე ფენის გასწვრივ. მზის გვირგვინის პლაზმა  სითბოს რაიმე წყაროს გარეშე რამდენიმე საათში გაცივდებოდა. სითბოს წყარო ამჯერად უცნობია და ეს შეადგენს მზის გვირგვინის გაცხელების პრობლემას. ენერგია სავარაუდოდ გადაიტანება უფრო მკვრივი ქვედა ფენებიდან მაგნიტური ველის გასწვრივ და აცხელებს გვირგვინის პლაზმას. თუმცა ენერგიის გადატანის პროცესი ჯერ დაკვირვებული არ არის.

NASA-ს კოსმოსური მისიების Interface Region Imaging Spectrometer (IRIS) და Solar Dynamics Observatory-ის ერთობლივი დაკვირვებების შედეგად პირველად მოხერხდა ფსევდო-დარტყმითი ტალღების დაკვირვება მზის ლაქების (დიდი მაგნიტური სტრუქტურები მზის ფოტოსფეროში) გარშემო. “დაკვირვებულ ფსევდო-დარტყმით ტალღებს გადააქვთ მზის გვირგვინის გაცხელებისთვის საკმარისი ენერგია, ამიტომ მათი დაკვირვება არის გარღვევა მზის ატმოსფეროს გაცხელების პრობლემის გადაჭრაში”, ამბობს კველევის თანაავტორი ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი და აბასთუმნის ასტროფიზიკური ობსერვატორიის მკვლევარი თეიმურაზ ზაქარაშვილი. “ნაწილობრივად იონიზირებული პლაზმის განტოლებების რიცხვითი დათვლების საშუალებით ჩვენ შევძელით დაკვირვებების მოდელირება რაც უდიდესი მიღწევაა. დაგეგმილი მაღალი გარჩევის დაკვირვებები უფრო დეტალური ინფორმაციას მოგვაწვდიან მზის ატმოსფეროს გაცხელების იდუმალი მოვლენის საბოლოო ახსნაში.”

სამეცნიერო სტატია

10. K. Srivastava, K. Murawski, B. Kuzma, D. P. Wojcik, Teimuraz Zaqarashvili, M. Stangalini, Z. E. Musielak, J. G. Doyle, P. Kayshap, B. N. Dwivedi. Confined pseudo-shocks as an energy source for the active solar corona. Nature Astronomy, 10.1038/s41550-018-0590-1, 2018

8 ოქტომბერს, 16:00 სააათზე, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის E 207 აუდიტორიაში გაიმართება პროფესორ ლორან ჯიზონის  საჯარო ლექცია თემაზე: „ჰელიოსეისმოლოგიის მიღწევები“.

ლორან ჯიზონი არის გოტინგენის უნივერსიტეტის პროფესორი და მაქს პლანკის მზის სისტემის კვლევის ინსტიტუტის დირექტორი.

თემის მოკლე აღწერა 

მზის წიაღის შესწავლა ძალიან მნიშვნელოვანია მრავალი მიზეზის გამო. განსაკუთრებით საინტერესოა შეფასება კონვექციურ ზონაში არსებული დინებებისა,   რომლებიც წარმოშობენ მაგნიტურ ველებს. მზის რხევები საშუალებას გვაძლევს  დავინახოთ, რა ხდება მზის ზედაპირის ქვეშ, დაახლოებით ისე, როგორც გეოფიზიკოსები იკვლევენ დედამიწის წიაღს მიწისძვრების საშუალებით. მოხსენება შეეხება ჰელიოსეისმოლოგიის უახლეს მიღწევებს მზის წიაღში არსებული დინებებისა და მათი 11-წლიან ციკლზე დამოკიდებულების შესწავლაში.

სამუშაო ენა: ინგლისური

დრო: 8 ოქტომბერი, 16 საათი

ადგილმდებარეობა: E207 აუდიტორია (ქ. ჩოლოყაშვილის გამზ. N3/5), ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

დასწრება თავისუფალია.

ხუთშაბათს, 14 ივნისს, 16⁰⁰ საათზე, უნივერსიტეტის S კორპუსის 706 აუდიტორიაში ჩატარდება სემინარი.

თემა: ზაფხულის პოლარული მეზოსფეროს დინამიკა და კვლევა რადარის დაკვირვებებით“

მომხსენებელი:  აბასთუმნის ასტროფიზიკური ობსერვატორიის კვლევის კონსულტანტი,  ნიკოლოზ გუდაძე

მეზოსფერო დედამიწის ატმოსფეროს ნაკლებად შესწავლილი ფენაა. მეზოსფეროს და თერმოსფეროს გამყოფი არე, მეზოპაუზა (85-95 კმ), ზაფხულში, პოლარულ განედებზე ხასიათდება დედამიწაზე ყველაზე დაბალი ტემპერატურით. ცივი მეზოპაუზაა რადარის გამორჩეულად მკვეთრი – პოლარული მეზოსფეროს ზაფხულის ექოს (პმზე) საფუძველი. პმზე ძირითადად დაიმზირება 80-90 კმ სიმაღლის შუალედში და დაკვირვებები ამ არის დინამიკის შესწავლის საშუალებას იძლევა. პმზე, როგორც მოვლენა, დაკვირვების შედეგები და ზაფხულის ცივი მეზოსფეროს დინამიკური მიზეზები იქნება განხილული მოხსენებისას.

2018 წლის 4-9 ივნისს  ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის  აბასთუმნის ასტროფიზიკურ ობსერვატორიაში, მთა ყანობილზე ტარდება სემინარი (ვორკშოპი)       ” მოდელირება ასტრონომიაში’’.  სემინარი ტარდება რუსთაველის ფონდის  საგრანტო პროექტ – #218070-ის (P Cyg-ის შესაძლო შემდგომი ამოფრქვევა) ფარგლებში გათვალისწინებული გეგმა-გრაფიკის მიხედვით.  სემინარის მიზანი არის  ქართველ და უცხოელ მეცნიერებებს შორის უახლოესი კვლევების განხილვა და  მათი მომავალი კოლაბორაციისთვის საჭირო მიზნებისა და ამოცანების დასახვა.